In ons artikel leggen we uit wat gedragsfinanciering (behavioural finance) betekent en hoe de klassieke financieringstheorie en de gedragsfinancieringstheorie verschillen. Lees verder en kom meer te weten over de top 6 belangrijkste cognitieve vooroordelen!

Deze laatste is gebaseerd op de veronderstelling dat personen perfect rationeel zijn en dat ze bijgevolg, net dankzij dat kenmerk, in elke situatie altijd de beste beslissing kunnen nemen. 

Volgens de traditionele financiën maken beleggers rationele keuzes waarbij ze handelen op basis van informatie die dus op een rationele manier geanalyseerd werd.

Verschillende empirische onderzoeken maar ook de geschiedenis zelf hebben aangetoond dat mensen systematisch fouten maken. Denk maar aan wat de financiële crisissen ons geleerd hebben. 

De mens staat niet enkel voor ratio maar ook voor instinct en emotie, en dat is nu net waarom hij vaak irrationele keuzes maakt (= emotioneel belegger). Dit is de veronderstelling waaruit de gedragsfinanciering is voortgekomen, met name de tak van economische studies die zich focust op de gedragingen van beleggers op de financiële markten.

In tegenstelling tot de theorie van de traditionele financiën over de perfecte rationaliteit van personen en over de efficiëntie van de markt, komt gedragsfinanciering naar voren als een aanpak die in bepaalde opzichten alternatief te noemen is en in andere opzichten als complementair bestempeld kan worden. Deze nieuwe denkwijze vertrekt namelijk van het idee dat markten niet 100% efficiënt zijn en mensen niet 100% rationeel zijn.  

Gedragsfinanciering kent aan de emoties een belangrijke rol toe in de keuzes van beleggers en probeert te begrijpen hoe deze de financiële markten beïnvloeden. 

We zouden gedragsfinanciering met andere woorden kunnen definiëren als een combinatie van economie, financiën en psychologie (van beleggers).

In 1979 wordt de tekst "Prospect Theory: an analysis of decision under risk” gepubliceerd, die geschreven werd door twee Israëlische psychologen. 

Het gaat om Daniel Kahneman en Amos Tversky, die beschouwd worden als de grondleggers van de gedragsfinanciën (behavioural finance). 

Met hun vooruitzichttheorie willen de twee psychologen namelijk aantonen hoe economische besluitvorming belangrijke wijzigingen ondergaat wanneer de persoon zich in een risicosituatie (en afhankelijk van risicoaversie) bevindt.

Doorgaans nemen mensen hun beslissingen om verlies te vermijden of een gegarandeerde winst na te streven. 

Wanneer ze zich echter in een onzekere situatie bevinden, ontstaat er asymmetrie in de besluitvorming. 

De vooruitzichttheorie bevestigt namelijk dat het gewicht van het verlies veel groter is dan dat van de winst. 

Er is sprake van asymmetrie in de beoordeling en er werd aangetoond dat de angst voor verlies driemaal groter is dan de vreugde die men voelt bij een succesvolle belegging.   

Daar komt het begrip verliesaversie vandaan. Dat is één van de psychologische fenomenen die door Kahneman en Tversky in hun onderzoeken belicht werden. 

Bij de grondleggers van de gedragseconomie vinden we ook Richard Thaler, winnaar van de Nobelprijs voor de economie in 2017. 

Thaler wordt gezien als de grondlegger van de gedragseconomie, die draait rond de theorie dat mensen op economisch vlak totaal irrationele keuzes maken. 

Men vertrekt dus van deze foute gedragingen om te komen tot een verklaring van financiële fenomenen.

De gedragsfinanciën willen de manier waarop de financiële markten bewegen begrijpen op basis van het gedrag van het individu of van de samenleving. 

Deze tak van de gedragseconomie probeertmet andere woorden te begrijpen hoe beleggers handelen en welke redenen aan de basis liggen van de beslissingen die ze nemen. 

Zoals we hiervoor al zagen, is één van de principes van de gedragsfinanciën dat de mens niet 100% rationeel is. 

Ook op financieel vlak worden zijn keuzes beïnvloed door een aantal externe factoren, de zogeheten cognitieve vooroordelen, die leiden tot het maken van fouten met vaak rampzalige gevolgen voor de mens, maar soms ook voor de financiële markten.     

Dankzij de gedragsfinanciën worden deze foute en schadelijke gedragingen onderzocht en zodra vastgesteld kunnen ze belangrijke informatie verschaffen, niet alleen om te begrijpen wat de aanleiding was voor deze fouten maar ook om een licht te werpen op de dynamiek van de markt. 

De gedragsfinanciën zijn dus een onontbeerlijk instrument omdat ze helpen het beheer van spaargelden en beleggingen te optimaliseren.

Uit de onderzoeken en de studies die tot nu toe gerealiseerd werden, leerden grote beleggers wat de juiste strategieën zijn om het maximum uit beleggingen te halen, ook in de meest complexe fases van de markt, wanneer de meeste mensen vaker fouten begaan.

Men spreekt over te veel vertrouwen als het individu de neiging heeft om zijn capaciteiten te overschatten en dus uitsluitend vertrouwt op zijn eigen perceptie die hij als belangrijker inschat dan elk objectief gegeven. 

De asymmetrische perceptie van verlies en winst zorgt ervoor dat het individu meer pijn voelt in het geval van verlies dan hij plezier ervaart bij winst. 

Als gevolg van deze fout kan er een foute beslissing genomen worden die precies ingegeven werd door de angst voor verlies, waardoor de mogelijke winst niet op de juiste manier beoordeeld werd.

Omdat het profiel van de belegger een belangrijke rol speelt in de besluitvorming, heeft Forward You een risicomodel gedefinieerd op een schaal van "conservatief" tot "offensief". Zo vinden we de juiste beleggingsstrategie op basis van persoonlijke risicobereidheid.

De home bias leidt tot het nemen van beslissingen op basis van al bestudeerde en uitgeprobeerde denkwijzen. 

Deze cognitieve fout zorgt ervoor dat de mens gaat beleggen in aandelen die hij al kent en de onbekende bijvoorbeeld gaat uitsluiten, waarbij de diversificatie sterk afgestraft wordt.

Verankering is een andere fout met erg negatieve gevolgen, omdat het gaat om de neiging om “zich te verankeren” aan de eerste verkregen inlichtingen en bijgevolg ook aan de eerste keuzes die op basis daarvan gemaakt worden, zonder naar andere opties te kijken.

Kuddegedrag is één van de bekendste fouten en is de neiging om het gedrag van anderen te volgen, zonder een rationele benadering te hanteren waarmee een bewuste keuze gemaakt kan worden. 

Kuddegedrag kan er bijvoorbeeld toe leiden een aandeel te verkopen alleen maar omdat iedereen het dumpt, maar het is niet gezegd dat dit ook de juiste zet is. 

Tegelijkertijd zou men door de euforie van anderen een aandeel kunnen kopen of een investering doet, waarbij het risico bestaat dat men in de val van een speculatieve zeepbel loopt.

Eén van de cognitieve fouten die door de gedragsfinanciën blootgelegd werden, is de attributiefout, die kan optreden na het maken van een beleggingskeuze.

Op basis van de attributiefout heeft men de neiging om succesvolle keuzes aan zichzelf toe te schrijven, maar mislukkingen aan anderen te wijten.

In het licht van de basisstelling van Thaler is het geen verrassing dat er een nauwe band is tussen gedragseconomie en neuro-economie, een discipline die de manier bestudeert waarop de mens zijn economische beslissingen neemt.

Om het uitgangspunt van de gedragsfinanciën (behavioural finance) te begrijpen, moeten we vertrekken van een heel eenvoudige basisstelling: de mens staat niet enkel voor ratio maar ook voor instinct en emotie, en dat is nu net waarom hij vaak irrationele keuzes maakt.

Kort gezegd bestuderen de gedragsfinanciën de markten m.b.t. het gedrag van de mensen door proberen te begrijpen hoe de markten beïnvloed worden door emoties en door de psychologische aspecten van de mens.

De cognitieve fouten die vermeld werden, zijn maar enkele van de cognitieve fouten die een invloed hebben, niet in het minst op beslissingen van financiële aard. 

Weten dat beleggingskeuzes door deze fouten beïnvloed kunnen worden is zonder twijfel een belangrijke eerste stap.  

De verdienste daarvan is zonder twijfel weggelegd voor de gedragsfinanciën die ons helpen door te voorzien in modellen waarmee we betere en rationelere beslissingen kunnen nemen. 

Op de hoogte zijn van foute gedragingen is echter geen garantie op succes, omdat het vaak niet volstaat om te vermijden dat we de fouten waar we ons zelfs bewust van zijn herhalen. En het is daar dat de technologie bepalend wordt. Zo kunnen de fouten vermeden worden die ervoor zorgen dat de mens naar zijn emoties luistert in plaats van naar rationaliteit. 

Denk daarbij bijvoorbeeld aan artificiële intelligentie die, niet gehinderd door enige vorm van emotie, een rationele benadering van de beleggingen garandeert, met name in de moeilijkste marksituaties.

Gedragsfinanciën (behavioural finance):